Cũng có trường hợp một nghệ sĩ hội đủ các ưu thế về thinh và sắc nhưng không gặp dịp may, không có thời thế thuận lợi, nghệ sĩ đó cố gắng hết sức nhưng vẫn không thể nào thành đạt được như các nghệ sĩ tài danh đàn anh đàn chị trong thập niên 60.

Nữ nghệ sĩ Bình Trang. Hình do soạn giả Nguyễn Phương cung cấp. Photo: RFA

Thiếu may mắn

Nghệ sĩ thiếu may mắn đó là Bình Trang, một nữ nghệ sĩ có sắc vóc sáng sân khấu, giọng ca trong trẻo lại dài hơi, có thể ca vô vọng cổ một hơi hơn một trăm chữ, theo kiểu ca vọng cổ dài hơi của hai nghệ sĩ Châu Thanh và Phượng Hằng, tuy nhiên nghệ sĩ Bình Trang không gặt hái được sự thành công trong sự nghiệp nghệ thuật cũng như về mặt tài chánh như mong muốn.

Nghệ sĩ Bình Trang sanh năm 1957 tại Saigon, gia đình khá giả, không có ai theo nghề sân khấu. Năm 1969, Nguyễn Phương mở một lớp dạy ca hát tại nhà, nghệ sĩ Tám Vân dạy ca và diễn, nhạc sĩ Tám Lắm, người đã đào tạo các danh ca Phương Bình, Diệu Nga, chịu trách nhiệm dạy ca cổ và đàn kìm, Nguyễn Phương dạy động tác hình thể trên sân khấu, diễn xuất trong đài từ và chịu trách nhiệm soạn bài ca cho lớp học. Các học viên khóa đầu có Minh Long, Bình Trang, Ngọc Hiếu, Tú Anh, Diệu Nga và hơn mười học viên khác.

Lúc đó Bình Trang dùng nghệ danh Thanh Lệ. Cô mới có 12 tuổi, giọng ca rất trong, âm lượng lớn, ca đúng tiết điệu và nhịp điệu như các con em của các nghệ sĩ nhà nghề, được sanh ra và lớn lên trong đoàn hát. Các thầy đánh giá Thanh Lệ là học viên có triển vọng nhất trong lớp đó.

Vì tôi là trưởng Ban cải lương Phương Nam của Đài Phát Thanh Saigon và Đài Phát Thanh Quân đội nên tôi hướng dẫn các học viên đi thực tập bằng cách ca cổ nhạc, đóng các trích đoạn hoặc diễn một vai tuồng trong các chương trình cải lương Ban Phương Nam do tôi thực hiện. Các cháu Thanh Lệ, Minh Long, Diệu Nga và Ngọc Hiếu đều ca hay nhưng phải nói là Thanh Lệ xuất sắc hơn hết nhờ giọng hát thật là trong và biểu lộ được tình cảm trong câu ca.

Cuối năm 1969, hết khóa học, Nguyễn Phương giới thiệu để bà Bầu Thơ thu nhận bốn học viên Minh Long, Ngọc Hiếu, Thanh Lệ, Diệu Nga vào hát cho đoàn cải lương Dạ Minh Châu tức đoàn Thanh Minh Thanh Nga 2. Nghệ sĩ Tám Vân phụ trách Giám đốc kỹ thuật tức là vai trò đạo diễn như cách nói hiện nay. Vì trong đoàn có nữ nghệ sĩ Thanh Lệ là vợ của nghệ sĩ Hữu Thìn( anh của cô Thanh Nga ) nên nữ diễn viên Thanh Lệ đổi tên lại là Kiều Lệ Thanh.

Hai nghệ sĩ trẻ Minh Long và Kiều Lệ Thanh diễn thành công qua các vai chánh tuồng Hoa Mộc Lan và Bảy Mùa Mai Nở.

Lúc đó tình hình chiến sự sau Tết Mậu Thân chưa ổn định, các tỉnh còn giờ giới nghiêm ban đêm nên đoàn hát Dạ Minh Châu cũng như nhiều đoàn hát khác không thể có số doanh thu cao khi đoàn hát phải hát suất ban ngày thay vì suất hát đêm. Đoàn Dạ Minh Châu phải lưu diễn vô các quận, huyện, ấp, xã như một gánh hát rong để có thu nhập cho nghệ sĩ sống, tuy nhiên vì quá khổ cực và số thu ít ỏi, các nghệ sĩ bỏ trở về Saigòn, đoàn Dạ Minh Châu tan rã ở Hậu Giang.

Sau đó Kiều Lệ Thanh tức Bình Trang cộng tác với đoàn Hương Mùa Thu trong nhiều năm. Cô là đào ca, có nhan sắc, diễn xuất khá, nếu Kiều Lệ Thanh là con của bầu gánh hát hay ở một đoàn hát nào khác thì Kiều Lệ Thanh có thể trở thành một cô đào chánh, thinh sắc vẹn toàn vì ở một đoàn hát khác hơn đoàn Hương Mùa Thu thì nữ nghệ sĩ Kiều Lệ Thanh sẽ được soạn giả đo ni đóng giày, hướng dẫn Kiều Lệ Thanh khai thác giọng ca dài hơi một cách đúng đắn hơn, ca rõ lời và tình cảm hơn. Với nhiều tuồng hay của các soạn giả, Kiều Lệ Thanh sẽ có những vai hát để đời. Chỉ tiếc là Kiều Lệ Thanh hát ở đoàn hát Hương Mùa Thu, một đoàn hát của ông bầu Thu An mà tất cả các đào hát đều phải xếp hàng sau lưng cô đào chánh Ngọc Hương, vợ của ông bầu kiêm soạn giả Thu An. Nữ nghệ sĩ Bình Trang tức Kiều Lệ Thanh chỉ được đóng vai đào ba, đào nhì, đào ca để làm dàn bao tôn vinh đào chánh Ngọc Hương.

Dàn nghệ sĩ của đoàn Hương Mùa Thu gồm có Ngọc Hương, Ngọc Lan( em ruột của Ngọc Hương), Kim Thủy, Ngọc Thủy, Kiều Lệ Thanh, Yến Nhung, Thu Nguyệt, Lệ Châu, Kiều Thanh, Thanh Hải, Út Hiền, Minh Chí, Hà Bửu Tân, Hà Bửu Bửu, Hiếu Liêm, Thanh Liêm, Giang Châu, Minh Dịch, Hữu Lợi, Bá Lộc, Hữu Lộc, Hề Minh, Bảy Xê, Cảnh Tượng.

Tuồng của Hương Mùa Thu có: Đám Cưới Đầu Xuân, Chuyến Đò Thương, Kiếp Chồng Chung, Con Cò Trắng, Saigon Thác Bạc, Bà Chúa Ăn Mày, Gánh Cỏ Sông Hàn, Kiếm Sĩ Điên…Tất cả các tuồng hát trên sân khấu Hương Mùa Thu đều là của soạn giả độc quyền Thu An sáng tác.

Sau năm 1975, nữ nghệ sĩ Kiều Lệ Thanh cộng tác với đoàn Hương Mùa Thu, thành phần diễn viên thay đổi, có Minh Phụng, Ngọc Hương, Hoài Thanh, Đổ Quyên, Phương Thanh, Kiều Tiên, Bích Hạnh, Khánh Tuấn, Hữu Lộc, Hữu Lợi, Vương Tâm, Kiều Lệ Thanh, Yến Nhung, Lệ Châu, Ngọc Lan, Hiếu Liêm, Cảnh Tượng, Hề Tẩu Tẩu, bé Ngọc Hà. Tuồng hát có tuồng Lửa Phi Trường là vở mới, còn tất cả các tuồng cũ của Thu An vẫn hát được sau khi đã chỉnh lý.

Vì theo đoàn Hương Mùa Thu nhiều năm lưu diễn ở miền Trung và các tỉnh Hậu Giang nên tên tuổi của những nghệ sĩ đoàn Hương Mùa Thu ít được ký giả kịch trường biết đến để viết phê bình hay ca ngợi, ngoại trừ Ngọc Hương và các nghệ sĩ tài danh có hát nhiều năm ở Saigon như Minh Phụng, Phương Thanh…

Kiều Lệ Thanh sau đó về cộng tác với đoàn cải lương Saigon 3, được bầu Hiếu đổi nghệ danh Kiều Lệ Thanh thành Bình Trang. Bình Trang chịu ảnh hưởng lối ca của Thanh Kim Huệ, có một thời Bình Trang thế vai của nữ danh ca Thanh Kim Huệ trong tuồng Mái Tóc Người Vợ Trẻ, Quán Hương Tràm, Nàng Sa Rết. Nữ nghệ sĩ Bình Trang vẫn giữ được nhan sắc kiều diễm, lối ca rất trong và cao vút, làn hơi thật dài, kỹ thuật luyến láy như lối ca của Thanh Kim Huệ, Bình Trang đã một thời được khán giả ái mộ nồng nhiệt.

Cô Bình Trang ca câu vô vọng cổ dài hơi này là thể theo lời yêu cầu của khán giả. Xin giới thiệu thêm, Bình Trang ca câu vọng cổ dài hơi này khi vào năm 2007, tức là cô vừa tròn 50 tuổi. Năm chục tuổi rồi mà còn làn hơi dũng mãnh như vậy thì thử hỏi khi cô Bình Trang lúc đi Hương Mùa Thu, cô chỉ mới 17, 18 tuổi, tuổi 17 bẻ gảy sừng trâu, làn hơi của Bình Trang còn trong suốt và mạnh mẽ, dài hơi biết đến đâu mà kể!

Nếu Bình Trang với làn hơi dũng mãnh đó, với những tác phẩm sân khấu của những soạn giả trong thập niên 60, với thời cuộc ổn định, không có cái Tết Mậu Thân và tình trạng giới nghiêm ban đêm, không có ghép mình làm đào dàn bao nhiều năm ở đoàn Hương Mùa Thu thì Bình Trang sẽ được rèn luyện nghệ thuật chín chắn hơn, nghệ thuật ca đúng điệu cổ nhạc và nhờ vào các tuồng hay, nữ nghệ sĩ Bình Trang có thể là một danh ca vọng cổ, một diễn viên lớn như những diễn viên Ngọc Giàu, Lệ Thủy, Mỹ Châu, Thanh Hương…

Sau khi định cư ở Hoa Kỳ, nữ nghệ sĩ Bình Trang tham gia một số chương trình của Trung Tâm Băng Nhạc Vân Sơn. Bình Trang cũng là giọng ca cổ nhạc sáng giá ở các cuộc trình diễn trong các nhà hàng có ca nhạc Paracell, Seafood, quán Thành Được. Trong các lần nghệ sĩ Việt Nam xuất ngoại sang Nam Cali biểu diễn trọn tuồng, Bình Trang cũng được mời thủ diễn một vai. Tuy không đúng như ý của Bình Trang muốn có những vai hát để đời nhưng cô cũng vui vì có dịp hát, đở nhớ sân khấu. Bình Trang càng đẹp thêm ra, làn hơi dũng mãnh hơn, cuộc sống kinh tế ổn định, chỉ thiếu một nổi là không có những tuồng hát hay để cho Bình Trang thỏa chí tung hoành.

Thưa quý thính giả, chương trình cổ nhạc kết thúc, Nguyễn Phương xin hẹn tái ngộ vào giờ nầy tuần sau.

Sources: rfa