Sân khấu cải lương có nhiều giai thoại vui liên quan tới người thủ diễn vai cọp và người đánh cọp trên sân khấu. Có thể kể vài tuồng cải lương mà vai tuồng “con cọp’’ góp phần làm cho câu chuyện tuồng thêm sinh động hoặc giúp điểm tô cá tánh anh hùng của nhân vật chánh trong tuồng như “Võ Tòng đả hổ’’, “Thoại Khanh Châu Tuấn’’, “Tiết Nhơn Quí Chinh Đông’’ mà người ta tin Tiết Nhơn Quí là Bạch Hổ Tinh xuất Thế.

Theo lời kể của soạn giả Quang Phục, diễn viên kiêm soạn giả kỳ cựu của đoàn hát Thanh Minh bầu Nghĩa, Quang Phục có lúc làm bầu gánh hát Hoa Thế Hệ Thiên Nga, gồm nhiều diễn viên trẻ được đào tạo trong các lò cổ nhạc ở Saigon.

Vũ Linh, 13 tuổi, học trò lò cổ nhạc Văn Vĩ được nhận vào đoàn cải lương Hoa Thế Hệ. Vì mới gia nhập đoàn hát và vì nhỏ con nên tuy Vũ Linh biết ca đầy đủ các bài bản cổ nhạc, Vũ Linh vẫn chưa được đóng vai chánh mà phải đóng thế vai khi diễn viên chánh vắng mặt.

Vai Cọp trong tuồng Võ Tòng đả hổ

Lợi dụng việc Vũ Linh sẵn sàng đóng thế vai, một em vệ sĩ chuyên đóng vai Cọp trong tuồng Võ Tòng đả hổ giả bịnh để cho Vũ Linh phải thế vai. Vũ Linh đóng vai Cọp có bộ múa thật đẹp nhất là những pha vồ mồi, nhào lộn, tránh né khi đấu với Võ Tòng. Khán giả bình dân tuy biết là cọp giả nhưng khi Võ Tòng đánh chết con cọp thì khán giả vổ tay nồng nhiệt.

Anh kép đóng vai Võ Tòng được khán giả biết mặt biết tên, được ngợi khen, còn Vũ Linh đóng vai con cọp vì phải đội cái đầu cọp che kín mặt mày nên cảm thấy bị thiệt thòi. Vũ Linh tìm cách để cho khán giả biết mặt mình nên khi khán giả tán thưởng Võ Tòng đánh chết cọp thì con cọp vừa bị đánh chết, liền đứng dậy giở đầu cọp ra cho khán giả thấy mặt, sau đó em đội đầu cọp nằm xuống tiếp tục chết như quy định trong tuồng.

Ông bầu Quang Phục không bằng lòng cách diễn như vậy nên dặn anh kép đóng vai Võ Tòng, sau khi đánh chết cọp liền kêu dân làng trói con cọp lại khiêng vô. Đêm hát ở Bến Lức có mẹ của Vũ Linh xuống coi hát, Bà chờ hoài không thấy Vũ Linh ra tuồng. Tới lớp Võ Tòng đả hổ, cọp bị đánh chết, bị trói, khi dân làng khiên cọp lên thì con cọp Vũ Linh lắc cái đầu thật mạnh cho cái đầu cọp rớt xuống đất, em ló được cái mặt ra kêu lớn : “Má! Con làm con cọp nè’’.

Khán giả cười một cái rần. Bà mẹ nhứt định bắt Vũ Linh phải rời gánh hát chớ không cho đi đóng vai tuồng con cọp như vậy. Báo hại ông soạn giả kiêm bầu gánh Quang Phục phải hết lời giải thích: Vũ Linh đã thủ nhiều vai chánh trong các tuồng Mạnh Lệ Quân, Song Hiệp Tranh Hùng, Nữ Quyền Vương Cứu Nước (của soạn giả Quang Phục và Hoàng Ngọc Ẩn).

Các tuồng nầy đã được đoàn Hoa Thế Hệ thu trên Truyền Hình và đã được phát hình nhiều lần. Tuồng Võ Tòng Sát Tầu mới tập, hai em Bảo Lâm và Vũ Linh thay nhau thủ vai chánh Võ Tòng, hôm nay Vũ Linh tình nguyện thủ vai cọp thế em diễn viên bị bịnh chớ không phải đoàn ém tài Vũ Linh.

Con cọp ca vọng cổ

Vũ Linh rời đoàn Hoa Thế Hệ, xin làm vệ sĩ (quân chạy hiệu) của đoàn hát Hoa Anh Đào của bà Bầu Kim Chưởng. Nhờ có hai nữ nghệ sĩ Diệu Hiền và Trương Ánh Loan thương mến, giúp đở và dạy hát nên Vũ Linh tiến bộ rất nhanh.

Đêm hát ở tỉnh Cần Thơ, đoàn Hoa Anh Đào Kim Chưởng hát tuồng Thoại Khanh Châu Tuấn, nữ nghệ sĩ Diệu Hiền thủ vai Thoại Khanh, Hoàng Bảo Long thủ vai Châu Tuấn, Thúy Nga vai bà mẹ chồng. Bà Bầu Kim Chưởng có việc phải đi Saigon, vắng mặt vài ngày nên trao quyền chăm sóc sân khấu cho đào chánh Diệu Hiền. Em vệ sĩ làm cọp vắng mặt, Diệu Hiền phải nhờ Vũ Linh thế.

Vũ Linh đề nghị cho con cọp ca một câu vọng cổ và em ca câu vọng cổ không biết là em đã góp nhặt câu ca đó ở đâu. Diệu Hiền nghe ca xong, thấy nội dung phù hợp với tuồng và trong thâm tâm Diệu Hiền cũng muốn tìm dịp để giới thiệu một giọng ca trẻ với khán giả. Vì vậy Diệu Hiền nhớ anh Năm Hưng, nhạc trưởng cổ nhạc dượt cho Vũ Linh ca.

Truyện tuồng Thoại Khanh Châu Tuấn, lớp đó diễn như sau : Thoại Khanh (Diệu Hiền) dẫn mẹ chồng (do Thúy Nga diễn) băng rừng lội suối mong đến kinh kỳ để kiếm Châu Tuấn (chồng của Thoại Khanh) người đã thi đổ trạng nguyên rồi mà bỏ mẹ và phụ bạc vợ nhà. Thoại Khanh và mẹ chồng đi lạc trong rừng, đói quá, Thoại Khanh phải lóc thịt mình nướng cho mẹ chồng ăn. Cả hai đói khát, tuyệt vọng, khi gần chết thì thần hổ tới cứu, cỏng hai mẹ con nàng đem bỏ trước cửa dinh của Châu Tuấn.

Bình thường, khi hai mẹ chồng nàng dâu xỉu xuống thì có tiếng cọp gầm, thần hổ xuất hiện, trời chớp sáng, người đóng vai cọp và hai mẹ con Thoại Khanh chạy núp vô trong cánh gà, anh em dàn cảnh kéo dây bay, kéo bảng gổ hình vẻ con cọp cỏng Thoại Khanh và mẹ chồng bay vút lên nóc sân khấu. Màn hạ nhanh.

Đêm Vũ Linh đóng vai Cọp, khi Thoại Khanh Diệu Hiền và mẹ chồng (Thúy Nga) xỉu, thần hổ gầm trong máy tăng âm xong chạy ra. Thúy Nga thấy chưa tắt đèn để cùng với Diệu Hiền chạy vô núp trong cánh gà, rồi dàn cảnh kéo hình con cọp cỏng hai mẹ con bằng ván ép bay qua, Thúy nga tưởng anh thợ đèn quên nên nhắc : “Tắt đèn! Tắt đèn! Kéo con cọp bay qua đi.’’ Nhưng bất ngờ Thúy Nga nghe con Cọp Vũ Linh ca vọng cổ :

"Khoan! Ta chính là Sơn Quân Chi Thần, Tướng Tinh Bạch Hổ, vâng lịnh Lư Sơn Thánh Mẩu giáng trần cứu hai mẹ con người hiền phụ thoát cảnh lao lung nơi núi thẳm hang cùng,…. ’’

Khán giả nhiệt liệt vổ tay tán thưởng một giọng ca thiên phú, và bất ngờ may mắn cho Vũ Linh là đêm đó bà Kim Chưởng chưa đi Saigon, bà vô xem hát mà Diệu Hiền không hay nên cho phép con cọp Vũ Linh ca vọng cổ.

Nghệ danh Vũ Linh

Bà Kim Chưởng là một nghệ sĩ rất nghiêm túc trên sàn diễn nhưng bà cũng là người biết nâng đở và đào tạo mầm non sân khấu, nên bà tha thứ cho việc hát cương của Vũ Linh, đồng thời bà ký hợp đồng 3000 đồng để giữ Vũ Linh hát hai năm trên sân khấu Hoa Anh Đào Kim Chưởng. Bà đặt cho nghệ danh Vũ Linh thay cho cái tên Ngoan của em.

Nghệ sĩ Vũ Linh tên thật là Võ Văn Ngoan, ở nhà có tên là thằng Như, sanh ngày 10 tháng 12 năm 1958 tại Chợ Lớn. Mẹ của Vũ Linh mua gánh bán bưng, cha làm công nhân trong bệnh viện Chợ Rẫy. Ông bà có 4 người con, con trai đầu lòng tên Tây, kế là Vũ Linh, hồi nhỏ tên Ngoan, và hai cô con gái tên Tiểu Linh và Hồng Nhung.

Bà kể chuyện khi sanh Vũ Linh, bà nói : “Khi sanh ra nó, trần ai khoai củ’’, người ta đẻ xuôi thì cái đầu ra trước, cùng lắm thì đẻ ngược ra cái chân trước, cái thằng nầy thì đẻ ngang, ra cái tay trước, làm tôi sợ muốn đứng tim.

Ba nó nói nó đẻ ngang thì lớn lên chắc là nó đi ngang như con Cua, vậy đặt cho nó tên Cua đi. Tôi hõng chịu, nói đặt tên nó là thằng Ngang để nhớ là sanh nó nằm ngang. Cô y tá nhà bảo sanh, mắc chứng gì không biết, không viết tên Ngang mà bã lại viết tên Ngoan. Có lẽ là do ý trời, nên lớn lên nó ngoan, hiền chớ không có ngang bướng.’’

Sự nghiệp ca diễn

Năm 1974, Vũ Linh hát ở đoàn Kim Chưởng, nổi danh qua các tuồng Mặt Trời đêm, Người nhện xám, Kim Long Thần Chưởng.

Năm 1975, Vũ Linh hát cho đoàn cải lương Hồ Quảng Sơn Minh, rồi chuyển qua đoàn Khánh Hồng An Giang diễn các tuồng cổ như Long Hình Quái khách, Công Chúa Tống Lan Đài, Hoa Mộc Lan, Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài cùng với các nghệ sĩ Ngọc Đáng, Bích Loan, Huỳnh Thế Dũng, Trang Kim Sa, Thanh Ngọc…

Năm 1977, Vũ Linh đi hát ở đoàn tuồng cổ Huỳnh Long, năm 1981, hát ở đoàn Lâm Đồng, năm 1983 hát ở đoàn Khánh Hồng, năm 1985 hát cho đoàn Sông Bé Mới của bầu Xuân cho tới năm 1988 mới trở về Saigon hát ở đoàn cải lương Trần Hữu Trang.

Trải qua 14 năm, Vũ Linh đi hát ở mười đoàn, đã hát hơn 40 tuồng cổ, tuồng Hồ Quảng, tuồng cải lương xã hội, đóng tuồng chung với nhiều nghệ sĩ nổi danh trong các thập niên 60, 70 và các diễn viên trẻ mới nổi danh sau nầy nhưng Vũ Linh vẫn chưa tạo được tên tuổi vững vàng.

Từ đầu năm 1988, Vũ Linh hát chung với các nghệ sĩ Thanh Thanh Tâm, Thanh Hằng, Linh Trung, Minh Châu, Chí Linh, Vân Hà, Kiều Lan, Thanh Cúc, Hồng Tơ. Vũ Linh và Thanh Thanh Tâm được khán giả ưa thích ồ ạt và được đánh ngiá là đôi uyên ương nghệ sĩ trên sân khấu( sau nầy gọi là diễn viên đẹp đôi) qua các tuồng Giũ áo bụi đời, Tình Yêu Tướng Cướp, Xa Phu đi Xứ…..

Năm 1990, Vũ Linh và Tài Linh được khán giả vô cùng ái mộ qua các tuồng Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài, Bản Tình Ca Còn Đó…

Minh Họa giọng hát hồ quảng của Vũ Linh trong tuồng Lương Sơn Bá Chúc Anh Đài. Thưa quí thính giả, vừa rồi là giọng ca của Vũ Linh trong tuồng Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài, cùng hát với nữ nghệ sĩ Tài Linh.

Năm 1989, Vũ Linh đứng hạng nhì ( 2948 phiếu), sau Lệ Thủy trong cuộc trưng cầu ý kiến về diễn viên được ưa thích nhất trong năm.

Năm 1990, Vũ Linh vượt lên hạng nhứt với 6.664 phiếu bầu.

Năm 1991, Vũ Linh lại dẩn đầu với 9.204 phiếu bầu và năm nầy Vũ Linh đoạt huy chương vàng giải diễn viên xuất sắc nhất trong năm.

Năm 1992, qua cuộc trưng cầu ý kiến đôi diễn viên được yêu thích nhất của sân khấu cải lương Vũ Linh đoạt được hai giải : Giải nhì Vũ Linh với Tài Linh ( 7.362 phiếu) và giải ba Vũ Linh với Thanh Thanh Tâm ( 4.275 phiếu).

Vũ Linh lại đạt huy chương vàng giải diễn viên xuất sắc năm 1995 qua vai Nguyễn Địa Lô tuồng Bức Ngôn Đồ Đại Việt.

Vũ Linh từ năm 13 tuổi đã phải làm quân hầu, hát tướng cạnh, kép phụ rồi mới làm được kép chánh, phải qua 14 năm lăn lộn khắp các sân khấu, hát nhiều vai, nhiều năm học hỏi nơi các diễn viên bậc thầy, Vũ Linh mới có thể đạt được những danh hiệu cao quý trong nghề diễn viên. Con đường sự nghiệp gian nan của Vũ Linh gợi nhớ con đường nghệ thuật đầy gian lao khổ nhọc của các diễn viên tiền phong Năm Châu, Phùng Há…

Sources: rfa