Có những nghệ sĩ chạy thoát thân trong những ngày đầu sôi bỏng, sau đó có không ít người vượt biên bằng đường biển hoặc đi băng rừng lội suối qua Campuchia, Thái Lan để rồi từ đó đi qua một nước thứ ba.
Năm mười năm sau có những người may mắn hơn được đi sum họp gia đình trong diện ODP hay HO. Tuy nhiên, đa số nghệ sĩ được đi trong diện ODP hay HO đều im hơi lặng tiếng, che dấu việc xuất cảnh của mình, giống như người đi vượt biên bằng phi cơ. Lý do dễ hiểu là lúc đó nghệ sĩ bị xem là chất xám của xã hội giống như các giáo sư, kỷ sư, bác sĩ, ký giả, tức là những thành phần không được phép xuất ngoại. Chính vì vậy mà thỉnh thoảng các nghệ sĩ định cư trước ở hải ngoại rất bất ngờ khi biết nghệ sĩ này hay nghệ sĩ khác đã chọn một nước tư bản nào đó để làm quê hương.

Nghệ sĩ tài danh Hương Huyền đến định cư tại Hoa Hỳ, ở Westminster, California gây ngạc nhiên không ít cho khán giả mộ điệu và bạn bè nghệ sĩ vì người ta được biết anh đã đi đến Côtes D’ Ivoires thuộc địa của Pháp ở Phi Châu. Vài năm sau anh đến Paris, và cũng phải mất vài năm nữa anh mới từ Paris qua định cư ở San José, Hoa Kỳ. Sau hết mới ở yên được ở Westminster, California.

Nghệ sĩ Hương Huyền sanh năm 1947 tại Saigon, có một người anh cũng là nghệ sĩ cải lương tên là Hương Sắc tức Nguyễn Văn Hướng, Đại Úy Tiểu đoàn 42 Chiến Tranh Chánh Trị thuộc Bộ Tổng Tham Mưu Quân đội Việt Nam Cộng Hòa trước năm 1975.

Trong thập niên 50, nhiều nghệ sĩ cải lương biết danh tiếng của bà Ba Khan. Bà là một trong những người chuyên cho các bầu gánh hát và nghệ sĩ cải lương vay tiền để lập gánh hát hoặc sắm xe hơi hay mua nữ trang đắt giá. Bà Ba Khan là chị ruột của hai nghệ sĩ Hương Sắc và Hương Huyền.

Năm 1960, bà Ba Khan xuất tiền ra lập gánh hát cải lương, lấy tên bảng hiệu là đoàn cải lương Việt Hùng-Minh Chí, tên của hai nghệ sĩ chánh đang hát ăn khách lúc bấy giờ. Bà bầu Ba Khan ngoài việc kinh doanh nghệ thuật ra, bà còn muốn dùng gánh hát đó làm nơi học nghề hát và tiến thân của hai người em ruột của bà, đó là hai nghệ sĩ trẻ Hương Sắc và Hương Huyền.

Gánh hát Việt Hùng-Minh Chí khai trương bảng hiệu với vở tuồng Đường Lên Xứ Thái của soạn giả Mộc Linh. Hương Sắc đóng vai cận tướng của Việt Hùng, một lãnh tướng Việt, bị thương lạc vào rừng xứ Thái, được một sơn nữ cứu trị và nên duyên. Viên cận tướng do Hương Sắc thủ diễn cũng yêu cô sơn nữ, anh ca hai câu vọng cổ thật là mùi. Nghệ sĩ Hương Huyền chỉ thủ vai vệ sĩ, đánh võ trong tuồng.

Đoàn hát Việt Hùng-Minh Chí chỉ thọ được hơn một năm rồi rã gánh vì nghệ sĩ Minh Chí tách riêng ra lập gánh hát Minh Chí. Nghệ sĩ Hương Sắc vì có bằng cấp Tú Tài nên đi học sĩ quan Thủ Đức. Nghệ sĩ Hương Huyền gia nhập gánh hát Hương Hoa của Bầu Sinh để học hát, trong đoàn hát có các nghệ sĩ trẻ Nam Hùng, Kim Hà, Kim Hoa (con của nữ nghệ sĩ tài danh Tư Hélène), Hoài Dung, Hoài Mỹ.

Nghệ sĩ Hương Huyền chuyên đóng các vai kép lẵng, hài. Anh thành hôn với nữ nghệ sĩ Kim Hoa, một nghệ sĩ có triển vọng trở thành đào chánh của một gánh hát đại ban.

Vợ chồng nghệ sĩ Hương Huyền-Kim Hoa đã đi hát cho các gánh hát Thiên Hương-Bạch Vân, Thanh Hương-Hùng Minh, Thanh Minh Thanh Nga, đoàn Thống Nhất. Nữ nghệ sĩ Kim Hoa là đào chánh, Hương Huyền là kép độc lẵng, đã diễn qua các tuồng Kiếp Chồng Chung, Lá Thắm Chỉ Hồng, Bếp Lửa Chiều Ly Biệt, Đôi Mắt Người Xưa, Yêu Trong Hoàng Hôn, Dưới Cội Bồ Đề…

Hai nghệ sĩ Hương Huyền-Kim Hoa có đứa con gái đầu lòng, lớn lên là nữ nghệ sĩ tài sắc Thanh Hằng, huy chương vàng giải Trần Hữu Trang năm 1991 và huy chương giải mai vàng năm 1997.

Nghệ sĩ Hương Huyền có lối diễu tỉnh, nói như cợt cợt nhưng gây hiệu quả sân khấu, anh thường được bầu gánh trao cho trách nhiệm làm đài trưởng, tức người trông nom phần nghệ thuật cho đoàn hát.

Thành công qua vai hài, lẵng

Xuất thân là con nhà giàu nên Hương Huyền đi hát cải lương như đi dự một cuộc du ngoạn kỳ thú trong nghệ thuật sân khấu. Hương Huyền thành công dễ dàng qua các vai công tử bột chuyên tán gái hoặc các vai nhà giàu, tư sản bị phá sản vì thời cuộc. Nghệ sĩ Hương Huyền cũng diễn sắc nét các vai lẵng hề hay võ tướng trong các tuồng dã sử. Nhưng phải nói là Hương Huyền thành công nhờ bản năng sẵn có chớ chưa phải là do anh gia công nghiên cứu và tập luyện để đạt được cách thể hiện tính cách của nhân vật. Do đó khi nhắc đến nghệ sĩ Hương Huyền, giới soạn giả và những đạo diễn sân khấu sau này đều nhận xét là Hương Huyền chưa có một vai hát gọi là để đời dù anh đã hát tròn vai trong nhiều tuồng và hát trên ba mươi năm trên sân khấu cải lương.

Nghệ sĩ Hương Huyền thích thể thao, anh là tay vợt hữu hạng của Câu Lạc Bộ Quần Vợt ở vườn Tao Đàn. Trước và sau năm 1975, Hương Huyền là huấn luyện viên quần vợt trên sân Tao Đàn Saigon.

Không hiều vì lý do nào mà hôn nhơn của nghệ sĩ Hương Huyền và nữ nghệ sĩ Kim Hoa bị gảy đổ. Hương Huyền theo các đoàn hát lưu diễn ở miền Trung, Kim Hoa gởi con cho mẹ là nữ nghệ sĩ Tư Hélène trông nom, cô đi theo các gánh hát cải lương lưu diễn các miền đồng bằng sông Cữu Long.

Năm 1975, nghệ sĩ Hương Sắc tức đại úy Nguyễn Văn Hướng Tiểu đoàn chiến tranh chính trị bị bắt đi tù cải tạo. Đến năm 1990, Nguyễn Văn Hướng tức nghệ sĩ Hương Sắc được tha ra tù. Năm 1993, Hương Sắc được đi định cư tại San José, Hoa Kỳ theo diện HO.

Nghệ sĩ Hương Huyền kết hôn với nữ ca sĩ tân nhạc Phương Hồng Chi và có được một con gái là Cẩm Loan.

Nữ nghệ sĩ Kim Hoa đi thêm bước nữa với nghệ sĩ cải lương Hoài Châu và có được ba con gái là nữ nghệ sĩ tài sắc Thanh Ngân, Ngân Quỳnh và Hồng Ngọc.

Sau năm 1975, nghệ sĩ Hương Huyền cộng tác với đoàn hát Thanh Minh, sau năm 1978, đổi lại là đoàn hát Thanh Nga, Hương Huyền đã hát qua các tuồng Tấm Lòng Của Biển, Tiếng Trống Mê Linh, Bên Cầu Dệt Lụa, Thái Hậu Dương Vân Nga, Tiếng Đàn Trên Sông Tô Lịch, Những Đêm Trăn Trở, Đèn Đêm Nhõ Lệ, … nghệ sĩ Hương Huyền được giao cho trách nhiệm đài trưởng tức là người phụ trách sân khấu , nữ ca sĩ Phương Hồng Chi (vợ Hương Huyền) được giao cho trách nhiệm ca tân nhạc hậu đài kiêm thủ quỷ phát lương trong đoàn hát.

Các nghệ sĩ Thanh Bạch, Bạch Lê, Khả Năng, Hà Mỹ Xuân, Trung Ảnh, Hương Huyền, Phương Hồng Chi, Hoàng Long, Linh Tuấn, Bảo Chiêu, soạn giả Dạ Lý, … đi vượt biên bằng đường biển và đường bộ qua rừng núi Campuchia… Các nghệ sĩ Văn Chung, Mỹ Châu, Đức Minh, Tài Linh, Ngọc Hà, nhạc sĩ Ba Tu, diễn viên kiêm nhạc sĩ Kim Nguyên… đi diện ODP, Nghệ sĩ Hương Sắc, nữ nghệ sĩ Bích Sơn, Huyền Trân được theo chồng xuất ngoại theo diện HO…

Năm 2000, tôi qua Westminster gặp Hương Huyền, thì cháu tâm sự: “Chú biết là cháu đã qua ở Côtes D’Ivoires ở Phi Châu, rồi qua Pháp vài năm, chừng liên lạc được với anh Hương Sắc, vợ chồng cháu với Cẩm Loan lại một lần nửa di cư qua Hoa Kỳ. Bây giờ thì hai vợ chồng cháu cũng kiếm sống được. Chúa nhựt thứ bảy có show thì đi ca hát, vừa thêm thu nhập vừa đở nhớ nghề. Ở Hoa Kỳ thì cuộc sống vật chất vẫn cao hơn ở Việt Nam rất nhiều. Điều quan trọng là mình được sống tự do, không bị phường khóm hay cán bộ quấy rầy, rún ép. Có được cái tự do mà ai cũng ước muốn thì cháu cực khổ khi vượt biên thì cũng được đền bù rồi.”

Sources: rfa